Đọc tiêu đề bài viết của Solzhenitsyn "Không sống bằng dối trá" tôi cảm thấy rất không ổn. Tôi chợt nhớ tới một câu trong Kinh Thánh: ... không sống bằng bánh mì ... mà bằng .... Tôi hình dung tiêu đề bài viết của Solzhenitsyn phải có thêm vế tiếp theo: không sống bằng dối trá mà bằng ... Trong 10 điều răn của Chúa, không có điều nào cấm nói dối, chỉ cấm làm chứng dối. "Không sống bằng dối trá" đứng lẻ loi một mình trong nền văn hóa Ki Tô rất chông chênh, không có điểm tựa vững chắc. Nếu dựa theo Kinh Thánh thì có thể viết lại cái tiêu đề này thành: Man shall not live by lies alone, but by... Con người không sống bằng dối trá trơ trọi mà bằng.... Mà bằng gì thì thật không rõ, tuy lại cực kỳ quan trọng. Dù có theo bản tiếng Anh dịch lại thành "Sống không bằng dối trá" cũng không làm thay đổi cái nền tảng văn hóa Ki Tô trong đấy.
Tiêu đề trong bản tiếng Nga là "Жить не по лжи" và có thể dịch thành "Sống không theo dối trá". Không theo dối trá có thể không mâu thuẫn với văn hóa Ki Tô khi nói dối không phải là một điều cấm. Không theo không phải là không bằng. Sống không theo dối trá sẽ không còn gợi tới câu nói trong Kinh Thánh, và không cần vế tiếp theo, bởi vì nếu sống không bằng thứ gì đấy sẽ có câu hỏi thế thì sống bằng gì. Có lẽ sống không theo dối trá khởi nguyên từ Tolstoy, có cội nguồn từ văn hóa Nga. Tolstoy viết: "... Trả lời câu hỏi làm gì thế nào khi tất cả những thứ tôi làm, cả cuộc đời của tôi tạo dựng trên dối trá, và tôi cố gắng mạo nhận sự dối trá này là sự thật trước mọi người và trước chính bản thân tôi ?" Sống không theo dối trá là sự khước từ của Solzhenitsyn, một lời kêu gọi nhưng vẫn là truyền thống Tolstoy. Vấn đề dối trá là một vấn đề rất cuốn hút và không dễ minh định bản chất của nó.
Tiêu đề trong bản tiếng Nga là "Жить не по лжи" và có thể dịch thành "Sống không theo dối trá". Không theo dối trá có thể không mâu thuẫn với văn hóa Ki Tô khi nói dối không phải là một điều cấm. Không theo không phải là không bằng. Sống không theo dối trá sẽ không còn gợi tới câu nói trong Kinh Thánh, và không cần vế tiếp theo, bởi vì nếu sống không bằng thứ gì đấy sẽ có câu hỏi thế thì sống bằng gì. Có lẽ sống không theo dối trá khởi nguyên từ Tolstoy, có cội nguồn từ văn hóa Nga. Tolstoy viết: "... Trả lời câu hỏi làm gì thế nào khi tất cả những thứ tôi làm, cả cuộc đời của tôi tạo dựng trên dối trá, và tôi cố gắng mạo nhận sự dối trá này là sự thật trước mọi người và trước chính bản thân tôi ?" Sống không theo dối trá là sự khước từ của Solzhenitsyn, một lời kêu gọi nhưng vẫn là truyền thống Tolstoy. Vấn đề dối trá là một vấn đề rất cuốn hút và không dễ minh định bản chất của nó.
bác đặt vấn đề rất thú vị
ReplyDeleteCó nhiều sự dối trá và kẻ dối trá dễ nhận ra và bị phỉ nhổ
Có những kẻ dối trá biết mình dối trá nhưng vẫn bắt mọi người tin điều mình nói
Có những người nói dối mà cứ đinh ninh mình nói thật. Lại còn khăng khăng cho nó là duy nhất đúng- món này khó xơi nhất, vì được số đông tán đồng và thậm chí ngưỡng mộ
Bác dịch và post toàn bộ bài viết của Solzenítsyn lên đi, nếu bác có thời gian và nhiệt tình
Cám ơn bác nhiều
Cám ơn bác. Tôi cũng cảm thấy cái tiêu đề "Không sống bằng dối trá" không ổn lắm, nhưng nó phù hợp với bản tiếng Anh. Đúng ra bản dịch ban đầu của tôi là "Không sống cùng dối trá", nhưng có người cho rằng như thế chưa sát với nghĩa trong bản tiếng Anh lắm.
ReplyDeleteCâu bác dịch "Sống không theo dối trá" chắc là đúng với tiếng Nga, nhưng trong tiếng Việt, nói chung người ta ít dùng câu phủ địch theo cách này. Người Việt bình thường sẽ nói "Không sống theo dối trá". Thực ra giữa hai câu này có một sự khác biệt nhưng trong tiếng Việt thường không phân biệt sự khác biệt này.