Chuyện này đã có người từng đề cập rồi. Gần đây nhân vở kịch về Nguyễn Trãi lại thấy nhiều người nói "lòng Ức Trai sáng như sao Khuê". Hóa ra thiên hạ nhiều người chẳng biết gì. Không biết trong vở kịch ồn ào kia có "lòng Ức Trai sáng như sao Khuê" không?
Nguyên văn câu này là một câu thơ trong bài thơ chữ Hán của Lê Thánh Tông:
Cao Đế anh hùng cái thế danh
Văn Hoàng trí dũng phủ doanh thành
Ức Trai tâm thượng quang khuê tảo
Vũ Mục hung trung liệt giáp binh
Thập Trịnh đệ huynh liên quý hiển
Nhị Thân phụ tử bội ân vinh
Hiếu tôn Hồng Đức thừa phi tự
Bát bách Cơ Chu lạc thái bình
(Đức Cao Đế (Lê Thái Tổ) là bậc anh hùng đệ nhất thiên hạ
Đức Văn Hoàng (Lê Thái Tông) trí dũng kế thừa cơ nghiệp
Ức Trai (Nguyễn Trãi) lòng soi sáng văn chương
Vũ Mục (Lê Khôi) bụng chứa đầy binh giáp
Mười anh em họ Trịnh (con thái uý Trịnh Khả) tất thảy đều vẻ vang phú quý
Hai cha con họ Thân (Thân Nhân Trung và Thân Nhân Tín) đều hưởng ân vinh lớn
Cháu hiếu là Hồng Đức (Lê Thánh Tông) nay kế thừa nghiệp lớn
Vui hưởng thái bình như nhà Chu tám trăm năm)
Nhiều người cứ dịch bừa "Ức Trai tâm thượng quang khuê tảo" thành "Lòng Ức Trai sáng như sao Khuê". Cái ẩu của những người này là họ vứt béng luôn chữ "tảo", không cần biết "tảo" có nghĩa gì. Cũng may là không có ngôi sao nào tên là "tảo" chứ không thì rất dễ thành "Lòng Ức Trai sáng như sao Khuê, sao Tảo" mất. "Khuê tảo" là văn chương. Khuê đúng là sao Khuê, nhưng vì sao Khuê chủ việc văn học nên "khuê" còn có nghĩa là văn chương. "Tảo" là cây tảo, loại rong rêu dưới nước, vì có văn vẻ nên còn có thêm nghĩa là văn vẻ, chữ viết. "Khuê tảo" như vậy là một từ ghép đẳng lập, và có như vậy thì nó mới đối với từ "giáp binh" ở câu thơ dưới.
Nguyên văn câu này là một câu thơ trong bài thơ chữ Hán của Lê Thánh Tông:
Cao Đế anh hùng cái thế danh
Văn Hoàng trí dũng phủ doanh thành
Ức Trai tâm thượng quang khuê tảo
Vũ Mục hung trung liệt giáp binh
Thập Trịnh đệ huynh liên quý hiển
Nhị Thân phụ tử bội ân vinh
Hiếu tôn Hồng Đức thừa phi tự
Bát bách Cơ Chu lạc thái bình
(Đức Cao Đế (Lê Thái Tổ) là bậc anh hùng đệ nhất thiên hạ
Đức Văn Hoàng (Lê Thái Tông) trí dũng kế thừa cơ nghiệp
Ức Trai (Nguyễn Trãi) lòng soi sáng văn chương
Vũ Mục (Lê Khôi) bụng chứa đầy binh giáp
Mười anh em họ Trịnh (con thái uý Trịnh Khả) tất thảy đều vẻ vang phú quý
Hai cha con họ Thân (Thân Nhân Trung và Thân Nhân Tín) đều hưởng ân vinh lớn
Cháu hiếu là Hồng Đức (Lê Thánh Tông) nay kế thừa nghiệp lớn
Vui hưởng thái bình như nhà Chu tám trăm năm)
Nhiều người cứ dịch bừa "Ức Trai tâm thượng quang khuê tảo" thành "Lòng Ức Trai sáng như sao Khuê". Cái ẩu của những người này là họ vứt béng luôn chữ "tảo", không cần biết "tảo" có nghĩa gì. Cũng may là không có ngôi sao nào tên là "tảo" chứ không thì rất dễ thành "Lòng Ức Trai sáng như sao Khuê, sao Tảo" mất. "Khuê tảo" là văn chương. Khuê đúng là sao Khuê, nhưng vì sao Khuê chủ việc văn học nên "khuê" còn có nghĩa là văn chương. "Tảo" là cây tảo, loại rong rêu dưới nước, vì có văn vẻ nên còn có thêm nghĩa là văn vẻ, chữ viết. "Khuê tảo" như vậy là một từ ghép đẳng lập, và có như vậy thì nó mới đối với từ "giáp binh" ở câu thơ dưới.
Bác Đông A chắc giỏi chữ Hán. Tôi không biết chữ Hán nên không rõ sai đúng thế nào nhưng phát hiện này của bác, tôi nghĩ khá là quan trọng. Có lẽ bác nên gửi bài cho các báo không thì người ta sẽ còn nhầm mãi. Từ trước tới giờ tôi vẫn đinh ninh là câu thơ trên là "Lòng Ức Trai sáng như sao Khuê" vì thấy trên sách báo, chỗ nào cũng nói thế.
ReplyDeleteĐó không phải là phát hiện của tôi. Vấn đề này đã được đề cập trên báo chí rồi (lâu ngày tôi không còn nhớ ai phát hiện ra, hình như là Tạ Ngọc Liễn), và tôi thấy đúng. Còn ở đây tôi chỉ nói leo lại thôi. Thực ra ngay trong tuyển tập thơ Lê Thánh Tông, xuất bản từ lâu lắm rồi, hồi giấy còn đen xì, người ta đã dịch rất chính xác bài thơ này của Lê Thánh Tông.
ReplyDeleteBa'c o+i, to^i tha^'y o^ng Nguye^~n Tra~i la` mo^.t ng ra^'t kho' hie^?u
ReplyDeleteCàng đọc càng nể bác Đông A!!!!
ReplyDelete