Thanh bình nhạc

Khi viết về hải đường tôi có chợt nhớ tới một câu thơ trong bài Thanh bình nhạc của Lý Bạch. Thanh bình nhạc là chùm ba bài thơ theo thể tuyệt cú của Lý Bạch được cho là viết về Dương Quý Phi. Đây là bài thứ hai trong chùm thơ này:

Nhất chi hồng diễm lộ ngưng hương
Vân vũ Vu sơn uổng đoạn trường
Tá vấn Hán cung thùy đắc tự
Khả liên Phi Yến ỷ tân trang

Tôi dịch bài thơ này như sau:

Một cành hồng thắm đượm hương sương
Non Giáp mây mưa uổng đoạn trường
Thử hỏi Hán cung ai được thế
Điểm trang Phi Yến thấy mà thương

Nghe nói đến Dương Ngọc Hoàn quan niệm về vẻ đẹp của người phụ nữ Trung Quốc thay đổi. Trước đấy, người đẹp là người mảnh mai, nhỏ nhắn, yểu điệu, như Triệu Phi Yến nhà Hán. Đến Dương Ngọc Hoàn người đẹp là người mỹ miều, phơi phới, nồng thắm. Lý Bạch cùng thời với Dương Ngọc Hoàn, lại từng được tiếp kiến, nên miêu tả của ông, tuy mang tính ước lệ, nhưng hẳn là chân thực.

Không biết tại sao thơ ca cổ điển của Việt Nam không thấy nói đến người đẹp. Thử kể tên mười mỹ nhân Việt Nam trong lịch sử thật là khó khăn. Ngay cả chỉ cần kể tên bốn mỹ nhân Việt Nam cũng không dễ. Đặng Thị Huệ đẹp như thế nào khó mà tường tận, dù chỉ là ước lệ kiểu như "phù dung như diện, liễu như mi". Ỷ Lan có đẹp không cũng khó mà biết. Huyền Trân ra sao chẳng biết có ai hay không. Do vậy thật khó mà biết thẩm mỹ về cái đẹp của người phụ nữ Việt Nam trong lịch sử như thế nào. Không biết là do phụ nữ Việt Nam không thực đẹp để tạo cảm hứng thi ca, hay đàn ông Việt Nam "buồn thiu" không có cảm hứng về cái đẹp?

Chuyện xa xưa khó mà biết được. Còn hôm nay thì sao? Năm nào Việt Nam cũng có hoa hậu các kiểu. Nhưng quả thực, ngắm hoa hậu Việt Nam, bản thân tôi tuy không phải là người làm thơ nhưng thử tưởng tượng mình làm được thơ, cũng thấy không có thi hứng. Thật khó mà hạ bút viết được những câu như "nhất chi hồng diễm lộ ngưng hương". Không phải vì không có tài như Lý Bạch, mà bởi vì ngắm các hoa hậu Việt Nam không thể nào có hứng để viết được như vậy.