Trăng trung thu

Vầng nguyệt cong cong chiếu chín châu
Ấy ai vui sướng ấy ai sầu
Bao nhà vui tiệc đoàn viên mãi
Bao kẻ phiêu linh cảnh dãi dầu

Vầng trăng ở bài thơ này không chắc là trăng trung thu, và chắc chắn không phải là trăng rằm. Nhưng mỗi độ trăng tròn, nếu nhìn thấy trăng tự nhiên tôi lại nhớ tới mấy câu thơ này. Bài thơ này đối với tôi thật kỳ lạ vì tôi thích bản dịch tiếng Việt này hơn cả bản gốc, và cũng không biết ai người đã dịch nó. Bây giờ tôi cũng không nhớ là lần đầu tiên tôi đọc nó ở đâu, và tôi cũng không biết bản gốc thực sự của bản dịch tiếng Việt. Chỉ nhớ có thế. Và thế là đủ.

Thi sĩ họ Hoàng từng hạ bút "Trăng của nhà ai, trăng một phương". Trên bước đường phiêu lạc mới thấm câu thơ này. "Cùng đồ liên nhữ dao tương kiến / Hải giác thiên nhai tam thập niên". Góc biển chân trời vẫn có một vầng trăng. Cố nhân!

Ngày mai là trung thu. Trăng muời bốn bao giờ cũng đẹp hơn trăng mười lăm. Người xưa có thú vui uống rượu, ngắm trăng, ngâm thơ, thưởng hoa. Tôi không có thú vui tao nhã đó. Cũng định thử đọc một bài thơ nào đó, nhưng đã lâu rồi tôi không còn dịch được một bài thơ nào nữa. Cũng không biết tại sao. Lần giở các bản dịch cũ, tìm được bài Trung thu nguyệt của Bạch Lạc Thiên. Tôi nhớ tôi đọc bài thơ này lần đầu trong quyển thơ chữ Hán do Tản Đà dịch. Tôi không thích bản dịch của Tản Đà, và tôi đã tự dịch cho mình một bản. Tự thưởng cho mình.

Trung thu nguyệt

Vạn lý thanh quang bất khả ti (tư)
Thiêm sầu ích hận nhiễu thiên nhi (nhai)
Thùy nhân lũng ngoại cửu chinh thú
Hà xứ đình tiền tân biệt ly
Thất sủng cố cơ quy viện dạ
Một phiên lão tướng thượng lâu thì
Chiếu tha kỷ hử nhân trường đoạn
Ngọc thỏ ngân thiềm viễn bất tri
Bạch Cư Dị

Lần đầu đọc bài thơ này tôi đã không hiểu rõ tại sao tư 思 lại đọc là ti, nhai 涯 lại đọc là nhi. Lúc đó chỉ đơn giản nghĩ rằng đọc như vậy cho hợp vận. Sau tìm hiểu phiên thiết mới rõ cách đọc như vậy cũng có cơ sở. Tư có một số cách phiên thiết khác nhau. Quảng vận cho tư là tức tư thiết, có nghĩa đọc là tư. Tập vận cho tư là tân tư thiết, có nghĩa đọc là tư. Chính vận cho tư là tức di thiết, có nghĩa đọc là ti. Nhai ngoài cách đọc là nhai và nha, còn có thể đọc là nhi vì Vận hội cho rằng nhai tòng âm nghi.

Bản dịch thơ của tôi

Trăng trung thu

Muôn dặm trăng soi sáng tuyệt vời
Sầu khơi thêm hận tận chân trời
Nào ai biên ải bao năm đóng
Đâu kẻ ra đi bước mới rời
Thất sủng cung tần chong bóng lẻ
Mất thành lão tướng vịn chòi coi
Trăng soi bao cõi lòng đau đớn
Thỏ ngọc vời xa có thấu đời

và bản dịch của Tản Đà

Trăng giữa thu

Bóng đâu? Trong sáng vô ngần!
Sầu thêm, giận đắm cõi trần khắp nơi.
Đóng lâu đồn thú kia ai,
Biệt ly buổi mới đâu người trước sân?
Canh khuya, ai đó phi tần,
Vua không yêu nữa tần ngần về cung.
Biên thành thế giữ không xong,
Bạc đầu, ông tướng thong dong lên chòi.
Soi cho đứt ruột bao người,
Thiềm thừ, ngọc thỏ trên trời biết chi!

Tôi luôn không ưa lối dịch thơ như ở bài này của Tản Đà. Tôi không gọi đấy là dịch thơ, mà gọi là diễn Nôm.