I. Bergman: Ảo đăng (Laterna Magica)

Ảo đăng
Ingmar Bergman
[trích dịch]

Tiết tấu những bộ phim của tôi được bắt đầu từ kịch bản, bên bàn viết, và được sinh ra trước máy quay. Tôi cảm thấy xa lạ với bất cứ hình thức ngẫu tác nào. Nếu hoàn cảnh buộc phải chấp nhận những quyết định chưa được suy nghĩ trước, tôi sau đó sẽ đờ người ra vì khiếp sợ. Đối với tôi phim là ảo giác được vạch ra đến từng chi tiết nhỏ nhất, là phản ảnh của hiện thực mà càng sống lâu trong thế giới này, tôi càng thấy nó huyền ảo.

Phim nếu không phải là tài liệu thì đó là một giấc mơ. Đấy tại sao Tarkovsky lại vĩ đại nhất giữa tất cả họ. Anh ấy hoạt động một cách tự nhiên như thế trong không gian mộng mơ. Anh ấy không diễn giải. Anh ấy phải diễn giải gì hay sao? Anh ấy là một người xem giỏi trình diễn sức tưởng tượng của mình theo cách gian khó nhất nhưng lại nhu thuận nhất của loại hình nghệ thuật. Cả cuộc đời mình tôi nện vào cánh cửa những căn phòng nơi anh ấy hoạt động quá tự nhiên. Chỉ vài lần tôi lọt được vào bên trong. Đa số những cố gắng hết sức của tôi đã kết thúc bằng thất bại đáng xấu hổ: Xà noãn, Xúc cảm, Mặt đối mặt và vân vân.

Fellini, Kurosawa và Bunuel hoạt động chung hướng với Tarkovsky. Antonioni theo hướng của mình, nhưng đã ngộp ngạt vì sự cô sầu của chính mình. Melies luôn ở đó mà chẳng cần bận tâm về nó. Ông là một nhà ảo thuật chuyên nghiệp.

Phim như là giấc mơ, phim như là âm nhạc. Không một loại hình nghệ thuật nào khác tác động trực tiếp lên cảm xúc của chúng ta tới mức độ như vậy, thấm sâu vào tận bí ẩn của tâm hồn đến thế, trượt qua những cảm xúc thường nhật như là điện ảnh. Nhược điểm tí xíu của thần kinh thị giác, hiệu ứng sốc: hai mươi bốn ành chiếu trong một giây, giữa chúng là khoảng tối, thần kinh thị giác không nhận ra chúng. Cho đến bây giờ, khi tôi xem các thước phim quay được bên bàn dựng phim, một cảm giác diệu kỳ xuất hiện xâm chiếm lấy tôi như thưở ấu thơ: trong bóng tối phòng trang phục tôi chầm chậm quay tay máy chiếu, trên tường những bức ảnh nối tiếp nhau hiện ra, tôi nhận ra những thay đổi gần như không nhận thấy, sau đó tôi bắt đầu quay nhanh hơn, và chuyển động hiện ra.

Những cái bóng nói được hay câm lặng thấm sâu trực tiếp vào những bí ẩn thầm kín của tâm hồn tôi. Mùi kim loại cháy, hình ảnh nhấp nháy hay giật cục, tiếng lanh canh của chiếc thập tự Maltese, lòng bàn tay nắm chặt tay quay.

[tr. 67,68]

(Đông A dịch từ bản dịch tiếng Nga của A.A. Afinogenova, Nhà xuất bản Văn hóa, 2002)