Khi đàn sếu bay qua và Tần ca

Cuối tuần ngồi xem phim trên mạng. Kể từ sau Bệnh nhân người Anh Hollywood chẳng có phim nào đáng xem đáng bàn. Xem lại Khi đàn sếu bay qua và Tần ca. Một của Nga, một của Trung quốc. Đều đã cũ. Bản dịch của VTC. Cả hai cái tên phim đều dịch không chuẩn. Một phải là Đàn sếu đang bay (Летят журавли), và một vốn là Tần tụng (秦頌). Đàn sếu đang bay, không phải là đã bay qua, và càng không phải chỉ thời gian khi điều gì đó xảy ra. Tụng vốn không phải ca, mà là một dạng thi nhạc như phong và nhã.

Khi đàn sếu bay qua, một bộ phim kinh điển, người ta đã nói nhiều về nó. Điện ảnh Xô Viết đã có những đóng góp không nhỏ cho nền điện ảnh thế giới. Những Eisenstein, Tarkovsky là những đỉnh cao trong nghệ thuật điện ảnh. Đoạn Boris hy sinh là một đoạn phim quay rất tuyệt. Bốn cây bạch dương quay quanh khuôn mặt và đôi mắt bất động của nhân vật đang từ từ ngã xuống, mường tượng ra chiếc cầu thang xoáy ốc đầu phim, dẫn đến căn phòng trong tiếng bom rơi đạn nổ xen tiếng dương cầm và số phận con người trong khoảnh khắc của chiến tranh. Các bộ phim của Liên Xô thường rất trữ tình và rất giàu chất thơ.

Tần ca, không phải là một phim xuất sắc. Nhưng kịch bản của bộ phim này khiến tôi suy nghĩ. Kịch bản không tuân theo sự thật lịch sử ở cấp độ thô sơ nhất. Cho Doanh Chính làm bạn với Cao Tiệm Ly từ thưở mới sinh. Tác giả kịch bản đã thoải mái hư hấu những câu chuyện cho các nhân vật lịch sử. Ở Việt Nam điều này rất khó được chấp nhận. Tôi nhớ có đọc đâu đó hồi dựng vở Thái hậu Dương Vân Nga, con cháu của dòng họ Nguyễn Bặc, Đinh Điền đã phản đối rất dữ dội. Giữa lịch sử và nghệ thuật, đâu là ranh giới có thể vượt qua? Sự thật lịch sử ở chỗ nào có thể nhường bước cho hư cấu nghệ thuật? Tần ca là một ẩn dụ lớn, hư cấu từ lịch sử cho cuộc chiến dành lòng người thông qua âm nhạc như một tham vọng vừa mang tính bá độc, vừa mang tính hùng tráng. Đạo thanh âm liên thông với chính trị. Và do đó từ ngàn xưa ở phương Đông người ta vẫn luôn muốn vừa kiểm soát thanh âm, vừa tạo ra những tác phẩm bất hủ, vừa mang tính tụng ca, vừa mang tính chân trị. Có gì mâu thuẫn không?